Yatak Yaraları Nedir? Hangi Ürünler Yatak Yaraları Oluşumunu Önler?

Belirli bir hastalık sonucu uzun süre yatmak zorunda kalan hastaların vücudunda ortaya çıkma ihtimali olan bası yaralardır.

Bası yaraları hasta vücudunun bir çok bölgesinde meydana gelebilir. Baş arkası, omuz, dirsek, bel, kalça arkası, diz ve topuklar yaraların en çok görüldüğü bölgelerdir. Yatak yaralarının büyüklüğü ve derinliği farklı olabilir, bakımına dikkat edilmeyen yatak yaralarının iyileşme süreci de yatak yarası şekiline göre değişiklik gösterebilir.

Bası yaraları hasta ile yatak arasındaki basınçtan dolayı oluşmaktadır. Hastanın hareket kabiliyeti azaldığı için sürekli yatmak zorunda kaldığı yatak ile hasta vücudu arasındaki basınç, kalbin pompaladığı kanın vücudun her yerine ulaşmasına engel olmakta ve hastanın kan dolaşımının azalmasına sebep olmaktadır. Uzun bir süre kan dolaşımı sabit kalan hasta mevcut hastalığı yanında bir de yatak yaraları ile baş etmek zorunda kalmaktadır. Yatak yaralarının oluşumunu azaltmak ve mevcut yatak yaralarını iyileştirmek için günlük bakım oldukça önemlidir.

Teknoloji ve sağlık alanında yapılan araştırmalar sayesinde yatak yaralarının oluşumunu engellemek için hastaların kullandığı pek çok tıbbi ürün medikal sektöründe yer almaktadır. Tıbbi ürünler hastanın yatış süresi boyunca doğru kullanıldığı takdirde yatak yaralarının azalmasına yardımcı olmaktadır. Hasta bezleri, hasta yatakları, havalı yataklar, yara bakım ürünleri, hasta transfer liftleri, tekerlekli sandalyeler evde, hastanede, huzurevinde ve bakımevlerinde kullanılan özel sağlık ürünleridir. Ürünlerin yatan hasta için doğru olup olmadığına karar verme aşaması bakım anlamında en önemli aşamadır. Hastanın tanısı ve tedavisi doğrultusunda mutlaka doktorun önerdiği ürünler kullanılmalıdır. Örneğin, doktor tarafından hastanın kullanması uygun görülen hasta havalı yatakları hastanın tedavisi için öncelikli ürünlerden biri olmaktadır. Havalı yatağın modeli ve hangi karyola ile kullanılması gerektiği gibi diğer konular için uzman medikal firmasından bilgi almak da tedavi boyunca hem hastaya hem de hasta yakınlarına kolaylık sağlamaktadır. Uzman bir medikal firmadan bilgi almak oldukça önemli bir aşamadır çünkü firma deneyimleri ve hastalardan almış oldukları olumlu olumsuz tüm geri dönüşler ile sizlere yardımcı olmaktadır. Hangi hastanın hangi karyolayı kullandığında memnun kaldığını, hangi hastanın hangi havalı yatak ürünü ile yatak yaraları konusunda olumlu sonuç aldığını bildikleri için sağlık ürünleri hakkında en uygun tavsiyeyi uzman ve herkes tarafından bilinen medikal firmalar vermektedir.

Yatak yaraları görülen hastalarda dikkat edilmeyen fakat gün içinde sık sık kullanılan hasta bezlerinin kalitesi aslında çok önemli bir unsurdur. Hasta bezi hastanın idrar sorunu ile baş etmesini sağlayan gündelik yaşamı kolaylaştıran ürünlerdir. Ancak hasta bezi kalitesi önemsenmediğinde hasta bezi idrarı yeterince ememekte ve hasta altı ıslak kalmaktadır. Islak kalan bölge idrar ile temas ettiğinde yatak yaraları gibi bir çok sorunu beraberinde getirmektedir. Yetişkin hasta bezinin kalitesi yanında bezin sık sık değiştirilmesi de bir diğer önemli konudur. Hasta bezi kullanımındaki amaç sadece idrarı tutmak değil aynı zamanda hastanın alt bölgesinde meydana gelebilecek alerjik reaksiyonları önlemek, ıslaklığı azaltmak ve böylelikle de kokuyu önlemektir. Hasta bezi kullanımındaki tek amaç idrarı tutmak olsaydı hasta bezlerinin tekstil yüzeyli ve ıslaklık göstergeli olarak üretilmesine gerek kalmazdı.

Havalı yataklar, bası yaralarının oluşmasını engellemek amacıyla hasta karyolaları ile kullanılabilen ve kendi motoru bulunan şişme yataklardır. Havalı yatakların doktorlar tarafından önerilmesi ve hastanelerde de kullanılmasının sebebi, havalı yatağın yatak yaralarını önleyen işleve sahip olmasıdır. Hasta karyola üzerinde yattığı ve tedavisi devam ettiği süre boyunca havalı yatak kullanmalıdır. Havalı yataklar motor tarafından sırayla şişirilebilen şilteye sahip olduğu için hasta ile yatak arasındaki basıncı azaltmaktadır. Havalı yatakların şiltesi ayrı ayrı çalışan A+B kümeli bir sisteme sahiptir. A kümeleri yüksekken B kümeleri inik bir pozisyonda; B kümeleri yüksekken A kümeleri inik bir pozisyondadır. Bu pozisyonlar motorun şilteye hava üflemesi ile çalışmaktadır. Hastanın altına serilmiş olan hasta havalı yatağı şiltesi dalganmakta ve böylece hasta vücudundaki basınç azalmaktadır. Havalı yataklardaki bu basıncı azaltma özelliği sayesinde hasta yatarken bile vücudu hareket etmeye devam etmektedir. Vücudu hareket eden hastanın tedavi boyunca kan dolaşımı havalı yataklarla hızlandırılmaktadır.

Havalı yataklar Türkiye'de yaygın olarak bir çok hasta tarafından kullanılmaktadır. Havalı yatak temini günümüz şartlarının iyileşmesi sayesinde oldukça kolaydır. Doktor tarafından önerilen havalı yatağın seçilmesi için hastalığın tanısı ve hastanın fizyolojik özellikleri göz önünde bulundurularak bir havalı yatak temin edilmektedir. Fakat havalı yatakları temin ederken bir çok çeşit ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Baklava tipi ve boru tipi yataklar ana çeşitler olmakla birlikte boru tipi hasta yatakları kendi içinde çok çeşide sahipken baklava tipi havalı yataklar genellikle 4,5 ile 5 cm kalınlığına sahip, zayıf hastaların kullandığı standart havalı yataklardır.

Kalınlığı ve ventilasyon özellikli olmaları ile farklı boru tipi havalı yataklar görülebilmektedir. Boru tipi havalı yatakların kalınlığı 8 ile 20 cm arasında değişkenlik göstermektedir. Hastaların kilosu doğrultusunda havalı yatak kullanması gerektiğinden farklı kalınlıkta havalı yataklar üretilmektedir. Zayıf bir hasta için baklava tipi havalı yatak yeterliyken kilolu bir hasta için baklava tipi havalı yataklar yetersiz kalmakta, hastanın kilosuna ve kullandığı karyolaya göre havalı yatak kalınlığı belirlenmektedir. Havalı yatağın kalınlığı, havalı yatak seçiminde en önemli nokta olduğundan yanlış seçilen bir havalı yatak, hastanın yatak yaralarını iyileştirmeyecek ve hasta yakını hastasında yatak yaralarının oluşmaya devam ettiğini görecektir.

Ventilasyon özellikli boru tipi havalı yataklar ise hastaya hava üfleyen borulara sahiptir. Hava üfleyen boru tipi havalı yataklar, devamı yatan hastanın vücudunun ıslak kalmasını, ıslaklıktan dolayı oluşan yatak yaralarını önlemektedir. Bir çok boru tipi havalı yatağın ventilasyon özelliği bulunmaktadır.

Boru tipi havalı yataklarda en yüksek kalınlığa sahip model, 30 derece pozisyon veren havalı yataklardır. Pozisyon veren havalı yataklar hastanın sağ ve sol tarafından 30 dereceye kadar yükseltilmesini sağlamaktadır. Hasta sağ tarafından yükseltildikten 10 dakika sonra sol tarafından yükseltilmektedir. Pozisyon verme özelliği 10-20-30 derece arasında farklı derecelerde ayarlanabilmektedir. İstendiği takdirde standart bir boru tipi havalı yatağı olarak da kullanabilmektedir. Son zamanlarda yoğun olarak tercih edilen bir ürün olma yolunda ilerlemektedir.

Hasta yatakları ise havalı yataklarla kullanılabilen motorlu veya manuel karyolalardır. Hasta yatağı kullanımındaki amaç hastaya dokunmadan, hastanın hassas vücuduna zarar vermeden yatan hastaya pozisyon vermektir. Hasta standart bir yatakta veya kanepede yattığı zaman hastanın sırtına ve ayaklarına yastık koyarak hastayı hareket ettirmek amaçlanır fakat hastayı kollarından tutarak kaldırmak, hareket ettirmek bakıcı için zor olduğu gibi hasta için de can yakıcı olmaktadır. Hasta yakınlarında bu sebepten ötürü bel ağrılarının arttığı görülmektedir. Hasta yakını, bakıcı veya hemşire için hasta karyolası hastanın gündelik bakımını ve tedavi sürecini hafifletmektedir. Ayrıca hastaya temasın azalmasından dolayı hasta vücudunda meydana gelecek yaraların oluşumunu engellemektedir.

Manuel hasta yatakları ile motorlu hasta yatakları arasındaki temel fark, motorlu yatakların elektrikle çalışma ve hasta yatağını el kumandası ile hareket ettirme özelliğine sahip olmasıdır. Manuel hasta yataklarında motor bulunmamaktadır ve çevirme aparatı ile yatağın sırtı veya ayak kısımı kaldırılıp indirilebilir. Bu nedenler manuel yataklar, motorlu yataklara göre daha az tercih edilmektedir.

Motorlu hasta yatakları, özellikle hasta yakınları tarafından evde kullanılmak üzere yoğun olarak talep gören yataklardır. Motorlu hasta yatakları sayesinde hastaya temas etmeden ve hastayı yormadan hastanın sırt ve ayak kısımları yükseltilebilir. Hasta vücudunda yatak yarası varsa yaranın olduğu bölgelere baskı uygulanmaması ve hastaya dokunulmaması gerekmektedir. Gündelik bakım sırasında hasta vücuduna yeterince temas olduğundan hastayı hareket ettirmek istenildiğinde bu teması azaltmak önemlidir. Bu da hasta yatakları sayesinde olmaktadır. Hasta oturma pozisyonuna yastık ile değil hasta yatağındaki sırt kaldırma özelliği ile getirilmelidir. Aynı şekilde hastanın ayak kısımı da ayak kaldırma özelliği ile kaldırılıp indirilmelidir.

Motorlu hasta yatakları, motor sayısına bağlı olarak bir çok fonksiyonu bünyesinde bulundurmaktadır. İki motorlu, üç motorlu, dört motorlu ve hatta beş motorlu hasta yatakları üretilmektedir. Motor sayısı arttıkça hasta yatağı fonksiyonu artmaktadır. Hastanın mevcut tanısına ve tedavisine göre hasta yatağı seçilmelidir. İki motorlu hasta yatakları sırt ve ayak kaldırma özelliğine sahiptir. Üç motorlu hasta yatağı üç fonksiyona sahiptir: sırt, ayak kaldırma ve asansör (yerden yükselme). Dört motorlu hasta yatağında sırt, ayak kaldırma, yerden yükselme ve trendelenburg fonksiyonu bulunur. Beş motorlu hasta yatağı ise diğer yatakların tüm özelliklerine sahiptir, ayrıca sağa sola yatma özelliklidir ve genelllikle hastanelerin yoğun bakım servislerinde kullanılmaktadır. Hasta yatakları arasında en çok tercih edilenler iki ve üç motorlu hasta yataklarıdır. Evde rahatlıkla kullanılabilir ve genellikle hastaların tedavisi için yeterli olmaktadır. Hasta yatağı fiyatları açısından en uygun olan model iki motorlu hasta yatağıdır ve onu üç motorlu hasta yatağı takip etmektedir. Dört motorlu hasta yatağı ile beş motorlu hasta yatağı ise fiyatı yüksek olan hasta yataklarıdır.

Tekerlekli sandalye ve hasta taşıma lifti kullanımındaki amaç yine hasta yatağında olduğu gibi hastanın hareket kabiliyetinin azalmasından dolayı hasta ve hasta bakıcı üzerindeki olumsuz etkiyi azaltmak, gündelik hayatı kolaylaştırmak ve konforlu bir yaşam sürmektir.

Yara bakım ürünleri hastanın vücudunda meydana gelen yaraların genişlemesini engellemek, venüz bacak ülseri, dekübit ülseri ve yanık gibi yaraları iyileştirmek için kullanılan ürünlerdir. Yara örtüleri, sabitleme bantları, gazlı bezler, emici pedler, temizleme köpükleri, çinko oksitli kremler ve bandajlar yatak yarası gibi derin ve zor yaraları iyileştirmek için kullanılan ürünlerdir. Hastanelerde de kullanılan bu ürünler hastanın evde bakım ve tedavisine devam etmesi için medikallerden temin etmesi gereken ürünlerdir. Yaraların iyileşmesi günlük olarak yaranın temizlenmesi ve kremler ile bakımının yapılmasına bağlıdır.

Yatak yaraları önlenemez ve iyileştirilemez yaralar değillerdir, hastanın günlük bakımının doğru bir şekilde yapılması, temizliğine dikkat edilmesi ve kan dolaşımını hızlandırmak için havalı yataklar kullanılması yatak yaralarını azaltmaktadır. Önlem almak en önemli aşamadır, bu nedenle hastada yaralar oluşmaya başlamadan önce gerekli önlemleri almak gerekmektedir. Havalı yatağı yatış süresi boyunca sürekli çalıştırmak, hasta yataklarının konforundan yararlanmak ve yatak yarası bakımını düzenli yapmak yatak yaralarını engellemektedir.